Felsefe Kitabı - Kitap Yorumu

Kitap adı: Felsefe Kitabı

Yazar: Kolektif

Yayınevi: Alfa Yayıncılık

Felsefe kitabı felsefeye merak duyanlar için gerçekten doyurucu nitelikte bir kitap. Klasik Yunan felsefelerinden doğu felsefelerine kadar ve çağımız felsefesine dair birçok filozofu ele alan ve düşüncelerini bize güzel bir tasarımla sunan muhteşem bir kitap.

Felsefe, evrenin ne olduğunu merak etme fırsatına sahip olan herkesin yaptığı bir şeydir. Felsefe aslında temel sorulara cevaplar bulmak değil de, bu cevapları akıl yürüterek bulmaya çalışma sürecidir.

Filozoflar, felsefenin hemen her döneminde şiddetli biçimde düşünce ayrılıklarına düşmüşlerdir. Örneğin Platon ve öğrencisi Aristoteles temel felsefi sorular hakkında tamamen zıt yönde görüşler geliştirmişler ve bu da yeni ve taze fikirleri teşvik etmiştir.

Hurafeler yeryüzünü ateşe verir, felsefe ise alevleri söndürür.
Voltaire

İlk gerçek filozoflar günümüzden 2500 yıl kadar önce antik Yunan'da ortaya çıkmıştır. İlk filozofları meşgul eden ilk soru “Evren neden yapılmıştır?” idi ve bu soru çok geçmeden genişleyerek: “Var olan her şeyin doğası ne?” halini almış.

Merak bir filozofun en düşkün olduğu şeydir, çünkü felsefenin bundan başka bir başlangıcı yoktur.
Platon

Konfüçyüs'ün 5 temel ilkesi mutlu yaşamın sırlarını basit bir şekilde bizlere veriyor. Yaşamımızda yer etmesi gereken maddeler.

Konfüçyüs'ün beş temel ilkesi;

Hükümdar - Teba: Yöneticiler yardımsever, teba sadık olmalıdır.

Baba - Oğul: Ebeveyn sevgi dolu, evlat itaatkar olmalıdır.

Koca - Eş: Kocalar adil ve iyi, eşler anlayışlı olmalıdır.

Ağabey - Kardeş: Büyük kardeş nazik ve küçük olan da saygılı olmalıdır.

Arkadaş - Arkadaş: Yaşça büyük arkadaş düşünceli, genç olan hürmetkar olmalıdır.

İyi ya da kötü yoktur, onları düşüncelerimiz yaratır.
William Shakespeare

Herakleitos her şeyin değiştiğini ve değişmeyen hiçbir şeyin olmadığını savunur. Herakleitos teorisini bir nehir örneğiyle anlatmıştır: “Aynı nehre iki kez girilmez.” Bununla anlatmak istediği nehre girdiğiniz anda ayağınızın altında olan suların anında yeni gelen sularla değişeceği ve nehir her zaman sabit ve değişmez gibi görünse de suların sürekli bir değişim halinde olduğudur.

Bu örneğe benzer başka bir örnek biliyorum. Tahtalardan yapılmış bir gemi düşünün. Adı “Mustafa'nın Gemisi” olsun. Geminin eskiyen tahtalarından birini söküp yerine yenisiyle değiştirdiğinizi varsayın. Bu böyle tekrarlana tekrarlana geminin tüm tahtaları yenilenir ve elimizde eski tahtalar kalır. Peki “Mustafa'nın Gemisi” elimizdeki tahtalar mı yoksa karşınızda duran yenilenmiş gemi midir?

Atomlar ve boş uzay dışında hiçbir şey yoktur.
Demokritos

Demokritos insan için küçük evrendir demektedir.

Zihin her şeydir. Ne düşünürseniz o olursunuz.
Siddhartha Gautama

Tek bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir.

Sokrates

Sokrates'in bu sözünü felsefeyle ilgilenen ilgilenmeyen her kesim bilir. Peki bu sözün gerçek, derin manada anlamı nedir?

Platon

Platon çevrenizdeki dünyanın nesnelerinden, örneğin yataklardan bahsediyor. Ona göre bir yatağın yatak olduğunu biliriz ve çeşitli yönlerden farklı olsalar da her yatağı tanırız. Köpekler kendi içlerindeki türler bakımından büyük farklılıklar gösterirler, ama tüm köpekler “köpek gibi olma” özelliğini paylaşırlar, ki biz bunu da tanıyabiliriz ve bu da bizim köpeğin ne olduğunu bilmemizi sağlar.

Platon sadece ortak bir “köpek gibi olma” ya da “yatak gibi olma”nın var olmadığını, ayrıca hepimizin zihinlerimizde ideal bir yatak ve ideal bir köpek fikrinin de var olduğunu ve herhangi bir örnek gördüğümüzde tanımamızı sağlayanın da bu olduğunu düşünür.

Platon'un kitaplarından hiçbirini okumadım ama kitaptan öğrendiğim düşünce yapısı beni kendine mıknatıs gibi çekti. Ama geçmişte hangi filozof olmak istersin sorusuna Hippolu St. Augustinus derdim.

Tabii filozoflar aaa bir söz buldum diyip söz söylemiyorlar. Düşüncelerini adım adım elekten geçirerek söylüyorlar. Mesela Hippolu,“Tanrı kötülüklerin atası değildir”, derken şu adımları izlemiştir:

1. İnsanlar akılcı varlıklardır.
2. Akılcı olmak için insanların özgür iradeye sahip olmaları gerekir.
3. Bu da insanların iyi ve kötü arasında seçim yapabilmelerini gerektirir.
4. İnsanlar bunun için kötü veya iyi davranırlar.
5. Tanrı kötülüklerin atası değildir.

St. Augustinus'a göre, kötülüklerin olmadığı bir dünya, bizlerin olmayacağı bir dünyadır; akılcı varlıklar eylemlerini seçerler. Adem ve Havva'da olduğu gibi ahlaki seçimlerimiz kötülük olasılığına da imkan tanır.

Boethius

Boethius zamanın ötesinde bir Tanrı olduğuna inanmıştır. Zamanın akışı içinde yaşadığımızdan olayları ancak geçmiş, şimdiki zaman ya da gelecek olarak algılayabiliriz. Gelecekteki belirsiz olayların sonuçlarını bilmemiz mümkün değildir. Fakat Tanrı bizim tersimize zamanın akışı içinde değildir. Ebedi bir şimdiki zamanda yaşar ve bizim geçmiş, şimdiki zaman ve gelecekteki durumumuzu, bizim şimdiki zamanı bildiğimiz gibi bilir ve aynen benim sizin şu anda oturuyor olduğunuzu bilmemin sizin buna son verme özgürlüğünüzü engellemediği gibi Tanrı'nın bilgisi de sizin gelecek eylemlerinizi şimdiki zamandaymışlar gibi engellemez, onların özgür olmasın da engel olmaz.

İbn Rüşd

1. Kuran'ın doğru olduğunu kabul ediyoruz.
2. Ama onun bazı yerleri açıkça yanlış.
3. Metin şiirsel bir hakikattir ve felsefi akıl yürütme kullanılarak yorumlanmalıdır.

Mevlana

“Bir maden filizi olarak öldüm ve bir bitki oldum, bitki olarak öldüm ve hayvan oldum, hayvan olarak öldüm ve insan oldum.” Mevlana'nın bu sözünden neler anladınız?

Bilgiyi nasıl ediniriz?

Bir insan bir köpek olarak bir ağaca baksaydı, ağacın ağaç olduğu bilgisine insanın şartlarına benzer bir halde mi ulaşacaktı? İki türünde duyularının izlenimleri farklıdır ve bilgi edinimleri duyu-izlenimleriyle sınırlı kalacaktır. Ama insan olarak bunun ötesine geçebiliriz..

Spinoza

Evrendeki her nesnenin, hatta bir kayanın bile bir bedeni ve bir zihni vardır.

Gottfried'e göre iki tür hakikat vardır: Akılcı Hakikatler ve Olgusal Hakikatler. Fakat Tanrı deneyime ihtiyaç duymadığı için her şeyi sonsuz hakikat aracılığıyla kavrar.

Jean-Jacques Rousseau

1. İnsan “doğal durumunda” esasen iyidir.
2. Özel mülkiyet fikri geliştiğinde toplum bunu korumak için bir sistem geliştirmek zorunda kalmıştır.
3. Bu sistem mülkiyete sahip olanların mülkiyeti olmayanlar üzerine çıkardığı yasalarla gelişmiştir.
4. Bu yasalar insanları adaletsiz yöntemlerle bağlar.
5. İnsan özgür doğar, oysa her yerde zincire vurulmuş olarak yaşar.

Yorumlarım ve Sorular..

Felsefe ve bilgisayar bilimleri bence baya iç içe olan alanlar. Yapay zeka örneğinde, karar verme eylemleri felsefi bir alt yapıya dayanır. Mesela yatak nesnesinin yatak olduğunu bilmesi ve bu nesneye kutu dememesi ya da iyi ve kötüyü ayırt ettirmeye çalışmak. Aslında felsefe ile uğraşmak aklımızı anlamaya çalışmaktır. Son teknoloji ile de bu akıl yapısını çözümleyerek robotlara uyarlamaya çalışıyoruz. Gelecekte robot bir İbni Sina karşımıza çıkabilir hazır olun..

Beynimiz nasıl öğreniyor. Mesela bir musluğu çevirdiğimizde içinden su akacağı aşikar değil mi, peki bunu beynimize nasıl öğrettik? Deneyimler?..

Kitapta 1950'den günümüze kadar geçen filozoflara yazı uzamasın diye değinmedim. Atladığım, anlatmadığım o kadar kişi var ki, mesela İbni Sina, İbni Rüşd, Karl Marx, Friedrich Nietzsche..

Sorular

Evren her zaman var mıydı?

Dünya ebediyen var olacak mı?

Evrende şans ve düzensizlik var mı?

Zekamız ölümsüz mü?

Ölümsüz zeka var mı?

Bu evrende olmayan bir şeyi bir insana nasıl anlatırsınız? Mesela cennetin nimetlerini. Bunları ancak dünyadaki gördüğümüz nesnelere benzeterek kavramaya çalışabiliriz. Kuranın da yaptığı gibi. Yoksa hakiki cennet gibi kavramları bu insani aklımızla bilemeyiz. Kapasitemiz madem yetmiyor, Tanrı üzerine konuşmak da sizce mantıklı mı?

Şimdi felsefe üzerine güzel bir sohbet ister misiniz?
buraya tıklayın lütfen

Felsefe seviyorsanız kitap 10 numara. Filozofları dönem dönem ayırarak kronolojik bir sırayla ele almış. Mesela modern ve çağımız felsefesi bölümünden hiçbir şey yazmadım. O dönem filozoflarını okumakta sizlere kaldı :)